Symposium Veiligheid in de energietransitie

Het Waterkwartier in Nieuwegein was woensdagmiddag 25 juni 2025 het decor voor het bestuurlijk symposium ‘Veiligheid in de energietransitie’. Bestuurders, ondernemers, wetenschappers en beleidsmakers spraken met elkaar over de bestuurlijke dilemma’s rond de energietransitie. Dat het symposium plaatsvond op deze locatie was niet toevallig. Op 4 oktober 2024 werd daar een nieuwe waterstoftoepassing geopend door Koning Willem-Alexander: een (kleine) electrolyser die jaarlijks 300.000 kilo aan groene waterstof zal produceren. Een bezichtiging van de electrolyser, maar ook een rondleiding in het duurzaam ontworpen pand, was daarom ook onderdeel van het programma.

Het symposium werd georganiseerd door het Veiligheidsberaad en BOVEN die beide bestuurders proberen te ondersteunen met inzichten over een veilige energietransitie. De werkgroep BOVEN kijkt vooral naar de beheersing van risico’s voordat ze ‘uitbarsten’. Het Veiligheidsberaad heeft ook een focus op wat te doen als het toch misgaat.

Leerpunten vergunningverleningstraject realisatie electrolyser

Jos Broere, directeur van Allied Waters en een van de strategische aandeelhouders van de electrolyser, startte het symposium inhoudelijk door onder andere een kijkje achter de schermen van het vergunningverleningstraject te geven. Hij vertelde bijvoorbeeld dat ondanks bestuurlijk enthousiasme lang onduidelijk is gebleven wie nu precies bevoegd gezag was voor de leidinginfra en de electrolyser: gemeente of provincie. Ook was het kennisniveau van de betrokken instanties over waterstof niet op alle plaatsen voldoende. Dit leidde tot discussie over de redelijkheid van extra eisen die werden gesteld in de vergunning. Het hele traject voor vergunningverlening duurde daarmee meerdere jaren wat lang is voor een ondernemer die zekerheid nodig heeft om te kunnen investeren. Joep Coenen, een van de ondernemers die betrokken was bij de bouw van de electrolyser, vulde vanuit de zaal aan dat het daarom tijd is voor een centraal informatiepunt om kennis over dergelijke kleinere waterstofinitiatieven te delen omdat de ervaringen er inmiddels wel al zijn. Het opstellen van een soort blauwdruk om het vergunningverleningsproces voor kleine electrolysers te standaardiseren kan helpen om het proces te versnellen. Op de vraag van een van de bestuurders of ook is geëscaleerd om de vertraging in het vergunningverleningsproces te kunnen versnellen, antwoordde Jos ‘dat daar zuinig mee wordt omgegaan.’

Bijdrage BOVEN

In algemene zin geldt dat de inzet op een voortvarende energietransitie natuurlijk nieuwe risico’s met zich meebrengt. Aan de andere kant verdwijnen daardoor oude risico’s zoals luchtverontreiniging. De afweging welke nieuwe risico’s daarmee acceptabel zijn, is voor bestuurders die verantwoordelijk zijn voor de publieke veiligheid een ingewikkeld vraagstuk. BOVEN helpt lokale bestuurders om die afweging te kunnen maken om de energietransitie zo voortvarend te laten zijn, maar wel voldoende veilig te laten plaatsvinden.

Tijdens het symposium besteedde BOVEN aandacht aan een oud risico dat met de energietransitie weer extra relevant wordt: de continuïteit van energievoorziening. BOVEN-lid en wethouder van Dordrecht Tanja de Jonge presenteerde eerste gedachten en mogelijke antwoordrichtingen die BOVEN in een white paper wil publiceren. Tot voor kort was dat risico een ver-van-mijn-bed-show voor lokaal bestuurders maar in de ‘wereld van B’ heeft het lokaal bestuur daar wel een taak. In die wereld streven we immers naar veel decentrale energievoorzieningen. Op dit moment heeft het energienetwerk één frequentie nodig dat met een ‘paar’ grote wisselstroomcentrales ‘makkelijk’ te realiseren is. In de wereld van B is er veel meer en veel meer gelijkstroom energieproductie nodig. Dus is de continuïteit nu ook een decentrale verantwoordelijkheid geworden? Immers decentrale energieproductie wordt door het decentraal openbaar bestuur vergund.

Wilt u hierover ook meediscussiëren dan kan dat. Binnenkort wordt de white paper ter consultatie verspreid. U kunt deze dan ook vinden op onze website (www.werkgroep-boven.nl).

Bijdrage Veiligheidsberaad

De nieuwe veiligheidsvraagstukken die de energietransitie met zich meebrengt, betekent ook dat hulpdiensten zich er anders op moeten voorbereiden. Het Veiligheidsberaad heeft door het NIPV laten onderzoeken op welke thema’s ze zich zou moeten focussen en welke bestuurlijke instrumenten er zijn om hier invloed op uit te kunnen oefenen. Hoe gaan we bijvoorbeeld om met de risico’s van waterstofdragers zoals ammoniak of grote branden in verduurzaamde woningen zoals in Presikhaaf en Didam? Welke risico’s zien we en welke vinden we acceptabel? Maar ook: hoe voorkomen we dat we de energietransitie vertragen door onnodig veel eisen te stellen? Het behalen van de klimaatdoelstellingen is immers van groot belang voor ons allemaal en ook dát moet in beeld zijn. De oproep van het Veiligheidsberaad, verwoord tijdens de bijdrage van portefeuillehouder Peter Snijders en Nils Rosmuller, lector Energie- en Transportveiligheid, is vooral om tijdig in gesprek te gaan met de brandweer/veiligheidsregio om veiligheid aan de voorkant een goede plek te geven.

Paneldiscussie

Het inhoudelijke deel van het symposium sloot af met een paneldiscussie onder leiding van BOVEN-lid Jop Fackeldey waar in interactie met de zaal gezocht werd naar beleidsuitgangspunten voor de omgang door het lokaal bestuur met de veiligheidsrisico’s van de energietransitie.

Breed werd het uitgangspunt onderschreven dat we moeten accepteren dat de energietransitie andere risico’s met zich meebrengt.

De meeste aanwezigen vonden wel dat ook een uitgangspunt moet zijn dat integraal bekeken het risico van een nieuwe activiteit niet groter moet zijn dan de fossiele activiteit die vervangen wordt.

Ingewikkeld is dan hoe die integrale afweging te maken. Concrete vragen als ‘mogen we dan lokaal elektrolysers vergunnen die zonder risico voor de omgeving kunnen afbranden zonder bluspogingen van de brandweer’ leidden tot veel discussie.

Cruciaal vond men ook het uitgangspunt dat transparant over de nieuwe (rest)risico’s gecommuniceerd moet worden. Ook hier liggen ingewikkeldheden op de loer: rijksbreed is begin van de eeuw immers afgesproken het vervoer van ammoniak te verminderen maar nu is ammoniak een goede mogelijkheid om groene energie op te slaan. Hoe leggen we dat als lokaal bestuur uit?

Een good practice waar veel van de discussiepunten met gezond verstand lokaal is opgepakt, is de aanleg van het waterstof-ziekenhuis in Elst: ja, de Raad en de omgeving konden o.a. door een heldere uitleg van de bestuurlijke afweging dit nieuwe risico accepteren ondanks het ‘Hindenburg-syndroom’ dat tegenstanders graag activeren.